CZERWONY PANTOFELEK.

TELAWIW OnLine: Ormianie obchodzą 24 kwietnia rocznicę rozpoczęcia ludobójstwa swojego narodu przez Imperium Osmańskie w  pierwszej wojnie światowej. Ankara do dziś uporczywie odmawia przyznania się do tych masowych zbrodni, których ofiarą padło półtora mln ludzi. Świat nie zareagował wówczas na rzeź Ormian, co z kolei w II wojnie przekonało hitlerowców, że równie bezkarnie mogą wymordować miliony Żydów.

Tak naprawdę świat dowiedział się, że Turcy w czasie pierwszej wojny dokonali ludobójstwa Ormian od austriacko-żydowskiego pisarza Franza Werfla, który był kumplem Franza Kafki. W 1932 roku Werfel ze swoją małżonką Almą – eks-kochanką malarza Kokoschki uważaną za ostatnią femme fatale XX wieku – popłynęli na wycieczkę do Palestyny, gdzie zatrzymali się w świeżo otwartym jerozolimskim hotelu King David.

Na drugi dzień rano femme fatale narobiła strasznego harmideru, bo przepadł jej w transporcie morskim całkiem nowy, czerwony pantofelek z lewej nogi. Portier poradził zestresowanemu wyrobnikowi pióra, żeby skoczył na pobliskie Stare Miasto, gdzie znany armeński szewc dorobi mu w trymiga brakujący atrybut. To właśnie w trakcie gorączkowej roboty nad czerwonym pantofelkiem mistrz kopyta opowiedział Werflowi o ludobójstwie swoich rodaków.

Ten w pełnym amoku w parę tygodni strzelił słynną książkę pt. „40 dni Musa Dagh” – jak po turecku zowie się Góra Mojżesza, nomen omen. Jest to opowieść o tym, jak cztery tysiące Ormian z rodzinami w 1915 roku broniło się desperacko przed wymordowaniem na tej właśnie, ufortyfikowanej zawczasu, trudno dostępnej górze. Książka ukazała się w 1933., gdy Hitler doszedł do władzy w Niemczech i narobiła sporo hałasu; przetłumaczono ją na 30 parę języków  – na polski dopiero w 2013.

W latach 30. MGM chciała nakręcić film wg książki Werfla z Clarkiem Gable, ale Turcja przyblokowała to odgórnymi naciskami na Waszyngton  – powstał jedynie niskobudżetowy gniot. W 2006 Ankara zablokowała podobny projekt Sylvestra Stallone, a w 2009 Mela Gibsona. Zasłużona w sprawie armeńskiej femme fatale, skądinąd zresztą skryta antysemitka, była wdową po innym austriackim Żydzie, kompozytorze Gustavie Mahlerze i eks-małżonką słynnego Waltera Gropiusa twórcy „Bauhausu”.

W czasie drugiej wojny książka Werfla, o czym pamięta dziś mało kto, stała się wzorem dla żydowskich powstańców w gettach i Żydów w brytyjskiej Palestynie planujących – w obliczu zbliżającego się Afrika Korps Rommla – obronę do upadłego na górze Karmel w okolicach Haify. Pozostało tam jeszcze do dziś z parę zbudowanych wtedy pośpiesznie wysuniętych wieżyczek obserwacyjno-strzelniczych. Był to utrzymywany w największej tajemnicy projekt zwany Planem Massady.

© 2023 Eli Barbur. All rights reserved.